การเพิ่มการเข้าถึงบริการสุขภาพช่องปากคนพิการทางการเคลื่อนไหวในชุมชน พื้นที่นำร่อง 3 จังหวัด

Abstract

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อพัฒนารูปแบบการเพิ่มการเข้าถึงบริการสุขภาพช่องปากคนพิการในชุมชนในพื้นที่นำร่องโดยใช้ระเบียบวิธีการวิจัยปฏิบัติการ (Action research) ร่วมกับแนวคิดการพัฒนาชุมชน (Community developmen) ประชากรที่ศึกษาเป็นคนพิการในพื้นที่นำร่อง 3 จังหวัด คือ จังหวัดขอนแก่น ได้แก่ ตำบลป่าหวายนั่ง ตำบลโคกงาม อำเภอบ้านฝาง ตำบลสะอาด และตำบลน้ำพอง อำเภอน้ำพอง จังหวัดนครราชสีมา ได้แก่ ตำบลนากลาง และตำบลสูงเนิน อำเภอสูงเนิน และจังหวัดอุบลราชธานี ตำบลในอำเภอเมือง พื้นที่ปฐมภูมิเขตรับผิดชอบของโรงพยาบาล 50 พรรษา มหาวชิราลงกรณ์ เลือกพื้นที่เป็นแบบฉพาะเจาะจง เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บข้อมูล คือ ใช้ดัชนีการตรวจฟันผุอุดถอน (DMFT) รายงานการให้บริการทันตกรรม รายงานจากการติดตามในพื้นที่และการประชุมดำเนินการระหว่างเดือนกุมภาพันธ์ุ-ตุลาคม 2558 นำผลมาวิเคราะห์ใช้สถิติร้อยละและสังเคราะห์ตามวิธีการศึกษาข้อมูลเชิงคุณภาพ ผลการศึกษาพื้นที่นำร่องเลือกกลุ่มเป้าหมายเป็นคนพิการทางการเคลื่อนไหว เนื่องจากเป็นกลุ่มที่มีสัดส่วนสูงที่สุดดำเนินงานรวมกับทีมสหวิชาชีพในสถานบริการโดยมีรูปแบบการทำงานเชิงรุกในชุมชนมีขั้นตอน ดังนี้ ค้นหาคนพิการตรวจคัดกรองสุขภาพช่องปากและให้สุขศึกษาแก่คนพิการหรือผู้ดูแล คืนข้อมูลแก่ครอบครัวและชุมชนประสานงานกับท้องถิ่นเพื่อจัดรถรับส่งหรือจัดหาผู้ช่วยเหลือคนพิการในการไปรับบริการ จัดระบบบริการของหน่วยบริการ ได้แก่ การนัดหมาย การจัดช่องทางพิเศษหรือจัดเวลาเฉพาะให้จัดบริการให้ถึงบ้านในกรณีที่ไม่สามารถเคลื่อนย้ายผู้ป่วยได้ ติดตามผลการดูแลสุขภาพช่องปากที่บ้านเป็นระยะ ๆ ผ่านทางการเยี่ยมบ้านของทีมสหวิชาชีพหรือทีมจิตอาสาในชุมชน ทั้งนี้พบว่า โรคฟันผุในคนพิการมีความชุกร้อยละ 55.9 - 87.9 บริการที่ให้ ได้แก่ การตรวจช่องปาก สอนทันตสุขศึกษา อุดฟัน ถอนฟัน ขูดหินน้ำลาย และใส่ฟันเทียม โดยสามารถให้บริการทันตกรรมและส่งเสริมสุขภาพคนพิการเป้หมายได้ตั้งแต่ร้อยละ 13.2 (อ.สูงเนิน จ.นครราชสีมา) สูงสุดร้อยละ 53.4 (อ.น้ำพอง จ.ขอนแก่น) ข้อเสนอแนะควรศึกษเพิ่มเพื่อทดสอบรูปแบบที่ได้โดยดำเนินการต่อในพื้นที่เดิม ขยายไปพื้นที่อื่น เพิ่มความครอบคลุมความพิการประเภทอื่นให้มากขึ้นเพื่อใช้เป็นข้อมูลทำข้อเสนอเชิงนโยบายต่อไป